Zmiany w sposobie obliczania odsetek

1 stycznia 2016 r. weszły w życie zmiany w kodeksie cywilnym. Między innymi zmianie uległ sposób naliczania odsetek i ich wysokość.

Jak wiemy, w kodeksie cywilnym są określone dwa rodzaje odsetek, kapitałowe (art. 359) i za opóźnienie (art. 481)

Stosownie do postanowień art. 359 § 2  jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. Ponieważ stopa referencyjna NBP wynosi 3,5 %, to obecnie odsetki ustawowe wynoszą 5%.

Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych (są to tzw. odsetki maksymalne – obecnie 10%). Dotychczas odsetki maksymalne nie mogły przekroczyć czterokrotności odsetek ustawowych.

Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że nawet gdybyśmy samodzielnie ustalili wyższą wysokość odsetek wynikających z konkretnej czynności prawnej, to i tak należą się odsetki maksymalne. Ponadto postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. Również i w takim przypadku musimy zastosować przepisy k.c.

Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy zmiany miały na celu wprowadzenie jednego mechanizmu naliczania tych odsetek, zarówno w transakcjach w obrocie profesjonalnym, jak również w obrocie nieprofesjonalnym i w transakcjach z udziałem konsumentów.

Rozróżnienie stawki odsetek ustawowych i za opóźnienie ma wg ustawodawcy zwrócić uwagę, iż zachowanie zgodne z umową (korzystanie z kapitału) należy odróżnić od jej naruszania (opóźnienia w zapłacie należności). „Zmiana będzie zatem wyraźnym sygnałem, że dla ustawodawcy istotny jest aspekt „moralności płatniczej”.

I tak w przypadku opóźnienia w spełnieniu świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.  Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie jest oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Obecnie więc będzie to 7%. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.  Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie) – czyli 14%.  I tak jak przy odsetkach kapitałowych - jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie.

I również w tym przypadku postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Oczywiście w razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych.

Problemem jest brak przepisów przejściowych, określających w jaki sposób należy obliczać odsetki dla zobowiązań powstałych przed wejściem w życie ww. zmian. Skoro nie ma przepisów przejściowych, to do zobowiązań powstałych przed 1 stycznia 2016 r. również należy stosować nowe zasady (oczywiście od 1 stycznia 2016 r.).

W razie pytań zapraszam
radca prawny
Tomasz Job

kancelaria-job.eu
biuro@kancelaria-job.eu

Prawo autorskie: <a href='http://pl.123rf.com/profile_swevil'>swevil / 123RF Zdjęcie Seryjne</a>