Prawo gospodarcze

Według danych opublikowanych w Portfelu Należności Polskich Przedsiębiorstw - 3 miesiące i 12 dni średnio czekali na zapłatę polscy przedsiębiorcy w IV kwartale 2014 roku.  Do rekordowo niskiego poziomu 22,5% spadł także odsetek nieregulowanych w terminie faktur.

"Indeks Należności Przedsiębiorstw, którym mierzymy poziom zatorów płatniczych w gospodarce, od ponad roku utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie. A im wyższa jego wartość, tym mniejsze problemy z odzyskiwaniem należności. Bez wątpienia ma na to wpływ rosnący wzrost gospodarczy i niskie stopy procentowe. Firmy zarabiają, mają też pewność, że w najbliższym czasie to się nie zmieni, więc nie kumulują pieniędzy na czarną godzinę. Niskie oprocentowanie kredytów także powoduje, że finansowanie działalności pieniędzmi kontrahentów się nie opłaca" – wyjaśnia Adam Łącki, prezes Zarządu Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej SA.

Czy będzie jeszcze lepiej ?

Z dniem 1 stycznia 2016 r. wchodzą w życie zmiany w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. 

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy - o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 9 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1830) - nowelizacja ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych „podyktowana jest z jednej strony potrzebą zapewnienia jej zgodności z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (Dz. Urz. UE L 48 z 23.02.2011, str. 1), z drugiej potrzebą ujednolicenia i uproszczenia systemu naliczania odsetek w całym obrocie cywilnoprawnym”. Ponadto "proponowane zmiany mogą przyczynić się do zmniejszenia zatorów płatniczych i tym samym poprawy dyscypliny płatniczej (zmniejszenie opłacalności opóźniania płatności w transakcjach handlowych)”.

Jakie zatem korzyści daje ustawa ?

Przypominam, iż przepisy ustawy stosuje się do transakcji handlowych, których wyłącznymi stronami są:

1)  przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów art. 4 ustawy z o swobodzie działalności gospodarczej

2) podmioty prowadzące działalność, o której mowa w art. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej;

3) podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych

4) osoby wykonujące wolny zawód;

5) oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych;

6) zagraniczni przedsiębiorcy, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, prowadzący przedsiębiorstwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

7) przedsiębiorcy z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej.

Z kolei przepisów ustawy nie stosujemy do:

1) długów objętych postępowaniami prowadzonymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe oraz ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne

2) umów, na podstawie, których są wykonywane czynności bankowe w rozumieniu przepisów art. 5 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe

3)  umów, których stronami są wyłącznie podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych;

 

Na potrzeby ustawy przyjęto następujące definicje:

1) transakcja handlowa - umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością;

2) podmiot publiczny - podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1-3a ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych;

3) odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych - odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych.

Z zapisów ustawy wynika, że jeżeli strony transakcji handlowej, z wyłączeniem podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 2-4 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych już po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.

Oznacza to, że bez względu na wskazany w umowie termin zapłaty, o ile jest on dłuższy niż 30 dni, wierzyciel (strona, która oczekuje na zapłatę) ma prawo do naliczenia odsetek ustawowych po upływie 30 dni od daty, w której sam spełnił swoje świadczenie (np. wydał towar, świadczył usługę) i doręczył dłużnikowi fakturę lub rachunek. Odsetki mogą być naliczane do dnia zapłaty, nie dłużej jednak niż do dnia wymagalności świadczenia (do dnia wskazanego w umowie, fakturze, rachunku jako termin płatności).

Dlatego istotne jest aby dysponować potwierdzeniem doręczenia rachunku lub faktury. W przypadku wydania faktury lub rachunku drugiej stronie powinniśmy zażądać potwierdzenia jego odbioru na kopii. W przypadku przesyłania dokumentu pocztą, zasadne jest dysponowanie zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

Wystarczy też samo potwierdzenie nadania listu jako przesyłki poleconej, jeżeli jest możliwe uzyskanie od operatora pocztowego np. wydruku ze strony internetowej z informacją o odbiorze przesyłki.

Jeżeli jednak nie jest możliwe ustalenie daty otrzymania faktury lub rachunku potwierdzającego dostawę towaru lub wykonanie usługi albo gdy faktura lub rachunek zostały doręczone przed dostawą towaru lub wykonaniem usługi, termin zapłaty, jest liczony od dnia otrzymania przez dłużnika towaru lub usługi.

W zmienionej ustawie wprowadzono art. 8a, z którego wynika, że strony transakcji handlowej nie mogą ustalać daty doręczenia faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Celem tego zapisu jest wyeliminowanie

możliwości zawierania porozumień, na mocy których odraczano by w czasie sam moment doręczenia faktury, a w konsekwencji i moment powstania roszczenia o odsetki.

Z kolei w przypadku gdy strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.

Wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:

 1)  wierzyciel spełnił swoje świadczenie;

 2)  wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Ponadto w przypadku gdy dłużnikiem nie jest podmiot publiczny, termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, chyba że strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem że ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

Jeżeli ustalony w umowie termin zapłaty jest dłuższy niż 60 dni, a nie jest spełniony warunek, o którym mowa powyżej (tzn. jeżeli można stwierdzić, że ustalenie dłuższego terminu jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela), to wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 60 dni przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie.

Zgodnie z zapisami ustawy oceny, czy postanowienia umowne są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela, dokonuje się, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności:

 1) rażące odstępstwa od dobrych praktyk handlowych, które naruszają zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności;

 2) właściwość towaru lub usługi, które są przedmiotem transakcji handlowej.

W transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 30 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, a w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 2-4 o działalności leczniczej, termin ten nie może przekraczać 60 dni. Również i w tym przypadku jest możliwe wydłużenie terminu płatności, pod warunkiem, że ustalenie to jest obiektywnie uzasadnione właściwością lub szczególnymi elementami umowy, a termin ten nie przekracza 60 dni.

Jeżeli jednak ustalony w umowie termin zapłaty jest dłuższy niż 30 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, a nie jest spełniony warunek, o którym mowa powyżej (czyli wydłużenie terminu nie jest uzasadnione właściwością lub szczególnymi elementami umowy), wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 30 dni przysługują ww. odsetki.

Zdarza się, że strony transakcji handlowej przewidują w umowie zbadanie towaru lub usługi celem potwierdzenia zgodności towaru lub usługi z umową. Ustalony w takim przypadku termin badania nie może być rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela i nie może przekraczać 30 dni, licząc od dnia otrzymania towaru lub usługi.

Jeżeli dłużnik otrzymał fakturę lub rachunek, potwierdzające dostawę towaru lub wykonanie usługi, przed dniem rozpoczęcia badania towaru lub usługi lub w trakcie tego badania, termin zapłaty jest liczony od dnia zakończenia badania towaru lub usługi.

Ustawa umożliwia wierzycielowi żądanie kosztów windykacji należności.

Od chwili nabycia uprawnień do żądania odsetek, wierzyciel ma prawo żądania od dłużnika zapłaty zryczałtowanej kwoty 40 euro tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Są to koszty związane z transakcja handlową, a więc daną umową, a nie z rachunkiem bądź fakturą.

Zwrotu wyższych kosztów wierzyciel może się domagać się, o ile będzie to uzasadnione, tzn. jeżeli będzie w stanie wykazać ich poniesienie (np. wynagrodzenie pełnomocnika zajmującego się sprawą).

Wierzycielowi przysługiwać będzie jedna kwota, bez względu na ilość faktur wystawionych w związku z realizacją umowy.

Jedynie w przypadku ustalenia, że świadczenie pieniężne będzie spełniane w częściach, uprawnienie do żądania zapłaty odsetek oraz kosztów windykacyjnych przysługuje w stosunku do każdej niezapłaconej części.

Do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stosuje się stopę referencyjną Narodowego Banku Polskiego obowiązującą w dniu:

 1) 1 stycznia - do odsetek należnych za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca;

 2) 1 lipca - do odsetek należnych za okres od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia.

Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych ustalał będzie Minister właściwy do spraw gospodarki i będzie ona ogłaszana, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. 

Jak wskazano w uzasadnieniu do ustawy „w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych proponuje się wprowadzenie, wynikającego wprost z dyrektywy 2011/7/UE, mechanizmu naliczania odsetek za opóźnienie, zgodnie z którym odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych stanowią sumę stopy referencyjnej i 8 punktów procentowych. Mechanizm uwzględniający w określaniu wysokości odsetek wprost jedną ze stóp NBP proponuje się wprowadzić także w Kodeksie cywilnym. Biorąc pod uwagę, że odsetki kodeksowe mogą pełnić rolę tzw. odsetek kapitałowych lub odsetek z a opóźnienie, zróżnicowana powinna być ich wysokość. Proponuje się zatem, aby odsetki ustawowe za opóźnienie były z uwagi na ich funkcję „sankcyjną” wyższe co wyraźnie zróżnicuje zachowanie zgodne z umową (korzystanie z kapitału) od jej naruszania (opóźnienia w zapłacie należności). Zmiana będzie zatem wyraźnym sygnałem, że dla ustawodawcy istotny jest aspekt „moralności płatniczej”.

Podkreślenia też wymaga, że postanowienia umowy wyłączające lub ograniczające uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika, a to ustalenie terminu płatności, prawo żądania odsetek w określonej wysokości, prawo żądania zapłaty kosztów windykacyjnych, są nieważne, a zamiast nich stosuje się przepisy ustawy.

Należy też pamiętać, że zgodnie z art. 485 § 2a. kodeksu postępowania cywilnego sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, również jeżeli powód (wierzyciel) dochodzi należności zapłaty kosztów postępowania windykacyjnego. Jeżeli jest dochodzona kwota wyższa niż ryczałtowa (równowartość 40 euro), to należy przedstawić dokumenty potwierdzające poniesienie kosztów odzyskiwania należności.

Jeżeli masz wątpliwości związane z realizacją zawartej umowy lub zamierzasz zawrzeć umowę, do której stosuje się zapisy przedmiotowej ustawy zachęcam do kontaktu ze mną.

radca prawny

Tomasz Job

www.kancelaria-job.eu
biuro@kancelaria-job.eu